Συναισθηματική / Ψυχολογική Βία και Κακοποίηση στις Σχέσεις

«Ο Γιώργος έλεγε ότι με αγαπούσε αλλά δεν καταλάβαινα γιατί μου έδειχνε αδιαφορία και απόρριψη. Ούτε καταλάβαινα γιατί να με εκφοβίζει και να με ταπεινώνει όταν είμαστε μόνοι μας ενώ όταν ήμασταν μπροστά σε άλλους να μην το κάνει. Έλεγε ότι είμαι ανάξια, χοντρή και χαζή. Με σύγκρινε συνεχώς, με έβριζε και με έφταιγε για όλα όσα γίνονταν. Με απομόνωνε συχνά και σιγά-σιγά, σταμάτησα να μιλώ με τις φίλες μου.»   Μαρία  

Συναισθηματική βία είναι ένα σύνολο επιζήμιων συμπεριφορών ελέγχου που ασκούνται από τον ένα σύντροφο προς τον άλλον (συνήθως άντρες προς γυναίκες) με στόχο να τον εξουσιάσουν. Το αποτέλεσμα τέτοιων συμπεριφορών είναι το να ζει το άτομο που δέχεται τη συναισθηματική βία (συνήθως η γυναίκα) μέσα στο φόβο, να διαστρέφονται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά του και να αρνείται τις ανάγκες του ώστε να αποφύγει την κακοποίηση.  

Βασικοί Παράγοντες Συναισθηματικής Βίας
Τακτικές Συναισθηματικής Κακοποίησης
Η Επίδραση της Συναισθηματικής Κακοποίησης
Συμπτώματα
Πως Αντιδρώ Όταν Ένα Άτομο κακοποιείται Συναισθηματικά/Ψυχολογικά;  



Βασικοί Παράγοντες Συναισθηματικής Βίας

• • Η κακοποίηση μπορεί να συμβεί σε κάθε άτομο ανεξάρτητα από την ηλικία του, την κουλτούρα, τις ικανότητες του ή την οικονομική του κατάσταση.
  • Αν ένα άτομο έχει κακοποιηθεί σωματικά, το πιθανότερο είναι να έχει κακοποιηθεί και ψυχολογικά χωρίς να σημαίνει ότι απαραίτητα ισχύει και το αντίστροφο.
  • Η συναισθηματική κακοποίηση είναι η μεγαλύτερη προένδειξη σωματικής κακοποίησης
  • Ένα άτομο μπορεί να αναζητά βοήθεια με πλάγιους τρόπους, ελπίζοντας ότι οι «ειδικοί» ή κάποια άτομα του κύκλου τους θα διαγνώσουν την κακοποίηση.
  • Τα κακοποιημένα άτομα αναγνωρίζουν ότι τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της συναισθηματικής βίας είναι μεγαλύτερα από οποιαδήποτε άλλη μορφή κακοποίησης συμπεριλαμβανομένης και της σωματικής.

Τακτικές Συναισθηματικής Κακοποίησης Ο ακόλουθος κατάλογος αναδεικνύει τις περισσότερες τακτικές που έχουν αναφερθεί από άτομα που έζησαν σχέση συναισθηματικής κακοποίησης κάποια στιγμή στη ζωή τους. Όταν μιλάμε με ένα άτομο είναι χρήσιμο να διευκρινίζουμε αν οι πράξεις αυτές έχουν επαναληπτικό χαρακτήρα ή είναι μεμονωμένα περιστατικά.   Αναφέρει ένα άτομο ότι ο/η σύντροφος του/ης έχει ασκήσει:   Λεκτική εξύβριση:

• • Τον/ην κριτικάρει, τον/ην αποκαλεί χαζο/ή χοντρο/ή ή του/ης απευθύνεται με επιθετικό τρόπο.
  • Του/ης λέει ότι κανείς άλλος δε θα τον/ην ήθελε και ότι δε θα μπορούσε να τα καταφέρει μόνος/η του/ης.
  • Κάνει ρατσιστικά σχόλια σε σχέση με το πολιτισμικό του/ης υπόβαθρο.
  • Κριτικάρει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του/ης.
  • Βγάζει πράγματα από το μυαλό του/ης, λέει ψέματα ή ανασκευάζει γεγονότα.
  • Αρνείται να του/ης μιλήσει για μακρά περίοδο (χρήση σιωπής).
  • Τον/ην ντροπιάζει ή τον/ην ταπεινώνει αν εκείνος/η τον χρειάζεται για να φροντίσει κάποια σωματική ανάγκη του/ης που σχετίζεται με κάποια δυσλειτουργία – αναπηρία.
  • Αρνείται τις πράξεις του/ης ή τις υποβαθμίζει.
  • Τον/ην κατηγορεί ότι φταίει για όλα τα προβλήματα στη σχέση τους.

Απομόνωση:

• • Ανακατεύεται και παρεμβαίνει στις οικογενειακές και φιλικές σχέσεις του/ης συντρόφου, ή σε αυτές που έχει με τους συνεργάτες του/ης.
  • Τον/ην κατηγορεί ότι είναι άπιστος/η αν μιλά σε κάποιον/αν άνδρα/γυναίκα.
  • Παρακολουθεί τα μέρη που πηγαίνει και τους ανθρώπους με τους οποίους μιλά.
  • Τον/ην αποτρέπει από το να παρακολουθεί τις δραστηριότητες της κοινότητας που πιστεύει
  • Αρνείται να επιτρέψει στο/η σύντροφο του να πάει στο σχολείο στην εργασία ή να έχει ανεξάρτητες δραστηριότητες.

Απειλές:

• • Απειλεί ότι ο/η σύντροφος γυναίκα θα εξοριστεί (απελαθεί) αν χωρίσουν.
  • Απειλεί ότι θα σκοτωθεί, λέγοντας ότι δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτόν/ή.
  • Απειλεί ότι θα πάρει τα παιδιά από την κηδεμονία του/ης και δεν θα τα ξαναδεί ποτέ.
  • Απειλεί ότι θα σκοτώσει αυτόν/ην, τα παιδιά, την οικογένεια του/ης , τους φίλους του/ης , τα κατοικίδια ζώα;

Εκφοβισμός:

• • Καταστρέφει ή πετά πράγματα που είναι σημαντικά για αυτόν/ήν.
  • Κτυπά τις πόρτες, ανοίγει τρύπες σε τοίχους, ή καταστρέφει το καλώδιο του τηλεφώνου.
  • Στριγκλίζει και δεν του/ης επιτρέπει να μιλήσει.
  • Σεξουαλική βία
  • Επιμένει να έχει σεξ μαζί του/ης όποτε αυτός/η θέλει και με όποιο τρόπο επιθυμεί.
  • Τον/ην απειλεί ότι θα έχει άλλες σχέσεις ή τον/ην κατηγορεί για τις σχέσεις που έχει ο/η ίδιος/α, επειδή δεν έχουν σεξουαλική επαφή.
  • Αρνείται να κάνει σεξ με μοχθηρό τρόπο για να τον/ην τιμωρήσει ή να τον/ην κάνει να νιώσει άσχημα με τον εαυτό του/ης.

Οικονομική βία:

• • Του/ης στερεί την πρόσβαση σε οικονομικές πηγές
  • Λογαριάζει για κάθε σέντ που έχει ξοδέψει.
  • Του/ης απαγορεύει τη δυνατότητα να δουλέψει έξω από το σπίτι.

Παραμέληση:

• • Αρνείται να βοηθήσει το άτομο που χρειάζεται βοήθεια, το αφήνει μόνο του και το παραμελεί για μακρύ χρονικό διάστημα.
  • Του/ης αρνείται βασικές ανάγκες όπως η τροφή ή η υγιεινή.
  • Αρνείται να επιτρέψει επιπρόσθετη βοήθεια από κάποιο άλλο άτομο στο σπίτι που θα φροντίζει για τις ανάγκες του/ης.

Η Επίδραση της Συναισθηματικής Κακοποίησης

Μπορείτε να αναγνωρίσετε ενδείξεις συναισθηματικής κακοποίησης σε κάποιο άτομο από διάφορους τρόπους και συμπεριφορές του. Μια σταθερή ένδειξη είναι ο φόβος. Σε συνδυασμό με τις παρακάτω ενδείξεις/δείκτες, υπάρχουν δύο ερωτήσεις κλειδιά που χρησιμοποιούνται για να διαγνώσουν ότι το άτομο έχει υποστεί συναισθηματική βία:

• • Το άτομο φοβάται ότι θα έχει αντίποινα από το/τη σύντροφο του/ης αν δεν κάνει αυτό που θέλει;
  • Το άτομο αλλάζει τη συμπεριφορά του, τις προτιμήσεις ή τις επιλογές του, εξαιτίας του φόβου;

Άλλες ερωτήσεις είναι επίσης σημαντικές να απαντηθούν.

• • Πως παρουσιάζει το/τη σύντροφο του/ης και τη σχέση τους;
  • Μοιάζει ανίκανος/η να πάρει μια απόφαση ανεξάρτητη από το/τη σύντροφο ή σύζυγο;
  • Το άτομο υπερασπίζεται το/τη σύντροφο του/ης από οποιαδήποτε κριτική ή απολογείται και βρίσκει δικαιολογίες για τη συμπεριφορά του άλλου;
  • Ελαχιστοποιεί τη συμπεριφορά του και την επίδρασή στο άλλο άτομο;
  • Αναλαμβάνει την ευθύνη να κάνει τα πράγματα καλύτερα στη σχέση τους;
  • Φαίνεται φοβισμένος/η να κάνει οτιδήποτε που θα αναστατώσει το σύντροφό της;
  • Πως παρουσιάζει τον εαυτό του/ης;
  • Παρατηρήσατε ότι έχει λιγότερη εμπιστοσύνη και δυσκολεύεται να μιλήσει για τον εαυτό του/ης;
  • Μειώνει εύκολα τον εαυτό του/ης ή τη θετική ανατροφοδότηση για αυτό που είναι;
  • Κατηγορεί τον εαυτό του/ης αναλαμβάνοντας πάντα την ευθύνη των πραγμάτων που δεν έχουν πάει καλά και ειδικά αυτών που αφορούν την σχέση του/ης;
  • Ποια είναι η γενική του/ης ευεξία;
  • Έχει δυσκολίες στον ύπνο ή νιώθει συνήθως κουρασμένος/η;
  • Νιώθει αγχωμένος/η συνέχεια;
  • Μοιάζει νευρικός/η;
  • Είναι καταθλιπτική ή έχει αυτοκτονικό ιδεασμό;
  • Αν το άτομο έχει μια χρόνια αρρώστια ή αναπηρία, η εξέλιξη της κατάστασης αυτής χειροτερεύει;
  • Έχει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το άγχος;
  • Πίνει ή παίρνει ναρκωτικά;
  • Αναφέρει ότι κάποιες στιγμές αισθάνεται ότι τρελαίνεται;
  • Ποιο είναι το επίπεδο απομόνωσης / ανεξαρτησίας;

Έχει το άτομο κάποια πηγή υποστήριξης εκτός από τη σχέση του/ης;
Έχει παραιτηθεί ή έχει αποσυρθεί από τη δουλειά του/ης, το σχολείο ή από τις κοινωνικές του/ης δραστηριότητες; Ο/Η σύντροφός του/ης τον/ην ακολουθεί πάντα στα ραντεβού του/ης; Τον/ην έχει ο σύντροφός της απομακρύνει από την οικογένεια του/ης , τους/ις φίλους του/ης, ή τη δουλειά του/ης; Έχει πρόσβαση σε κάποια πηγή χρημάτων;   Συμπτώματα Οι άνθρωποι, ειδικά παιδιά, που έχουν υποστεί ή βιώνουν τις διάφορες μορφές κακοποίησης μπορεί να παρουσιάσουν τα εξής συμπτώματα: χαμηλή αυτό-εικόνα, ανικανότητα να εμπιστευτούν ή/και ν'αγαπήσουν κάποιον, επιθετική και με στοιχεία διάσπασης συμπεριφορά, παράνομες ενέργειες, θυμό/μανία, αυτοκαταστροφικές/ αυτό-τιμωριτικές πράξεις, παθητική ή/και απόμακρη στάση, ανησυχία και φοβίες, προβλήματα επίδοσης ή σχολική αποτυχία, μελαγχολικές τάσεις, εφιάλτες...   Επιπρόσθετα, καθώς η κακοποίηση καταστρέφει τη διαδικασία της προσκόλλησης στους άλλους και τη δημιουργία αποτελεσματικών σχέσεων, οι άνθρωποι παρουσιάζουν σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά, ο ενήλικας που έχει υποστεί κακοποίηση στα παιδικά του χρόνια δυσκολεύεται στην εγκαθίδρυση στενών προσωπικών σχέσεων και είναι πολύ πιθανό να του προκαλεί δυσκολία η σωματική εγγύτητα, το άγγιγμα, η οικειότητα και η εμπιστοσύνη στους άλλους. Τα παιδιά που έχουν βιώσει την απόρριψη έχουν περισσότερες πιθανότητες από εκείνα που ένιωθαν αποδεκτά να εκδηλώσουν εχθρότητα, παθητική ή επιθετική συμπεριφορά, να δημιουργούν σχέσεις εξάρτησης, να έχουν αρνητική γνώμη για τον εαυτό και τις ικανότητες τους, καθώς και αρνητική αντίληψη για τον περιβάλλοντα κόσμο."   Πως Αντιδρώ Όταν Ένα Άτομο κακοποιείται Συναισθηματικά/Ψυχολογικά; Τα άτομα που βιώνουν τέτοιου είδους κακοποίηση συνεχώς αναφέρουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που συναντούν ζητώντας βοήθεια είναι ότι κανείς δεν παίρνει την συναισθηματική κακοποίηση σοβαρά. Βελτιώνοντας την αντίδρασή σας σε ένα άτομο που έχει υποστεί συναισθηματική βία μπορείτε όντως να κάνετε την διαφορά.   Επιζήμιες ή μη βοηθητικές αντιδράσεις:

• • Το να κατηγορείται το άτομο για την κακοποίηση ή να συστήνεται να προσπαθήσει σκληρότερα ή να είναι πιο υποστηρικτικό/ή στο/η σύντροφο του/ης για να σταματήσει το πρόβλημα.
  • Να δικαιολογείτε το/η θύτη λέγοντας π.χ. ότι ήταν πολύ αγχωμένος/η ή ήταν κάτω από την επίδραση αλκοόλ ή ναρκωτικών.
  • Να προτείνετε ότι αυτό που χρειάζονται είναι μια συμβουλευτική θεραπεία ζεύγους, υποδεικνύοντας εμμέσως ότι η ευθύνη του θύματος για την κατάσταση που βιώνει είναι ίδια με αυτή του θύτη.
  • Να προσπαθείτε να ελέγξετε την κατάσταση, λέγοντάς του ατόμου τι πρέπει να κάνει.
  • Να υποβαθμίζεται τη συναισθηματική κακοποίηση και να λέτε ότι πρέπει να είναι ευχαριστημένος/η που ο/η σύντροφό του/ης δεν το/η χτυπά.
  • Να θεωρείται υπεύθυνο/η για τη βία κάποια αναπηρία του θύματος.
  • Να εστιάζεστε στη θεραπεία της κατάθλιψης ή του άγχους, χρησιμοποιώντας παράλληλα και αντικαταθλιπτικά φάρμακα και στιγματίζοντας το άτομο ως νοητικά άρρωστο αντί να βλέπετε την κακοποίηση που ευθύνεται για την κατάθλιψη ή το άγχος.
  • Να υποτιμάτε το γεγονός της κακοποίησης λέγοντας ότι είναι μέρος της κουλτούρας και τους πολιτισμικού υπόβαθρου του ζεύγους.

Θετικές αντιδράσεις για την συναισθηματική βία:

• • Ακούστε προσεκτικά και πάρτε σοβαρά το άτομο που έχει υποστεί κακοποίηση.
  • Ρωτήστε το τι χρειάζεται.
  • Διαβεβαιώστε ότι όλα αυτά που θα πει είναι εμπιστευτικά και υπάρχει πλήρης εχεμύθεια.
  • Ρωτήστε το για την κακοποίηση με ερωτήσεις «ανοιχτού τύπου» (π.χ. Πώς ένιωσες όταν έγινε αυτό ή είπε αυτό;) και ζητήστε να σας αναφέρει παραδείγματα συναισθηματικής κακοποίησης.
  • Πιστέψτε την ιστορία του ατόμου.
  • Αφήστε το άτομο να σας πει τι θεωρεί ότι έχει περισσότερη επίδραση επάνω του.
  • Βοηθήστε το άτομο να αναγνωρίσει τις δυνατότητες του και τις ικανότητες επιβίωσης.
  • Βοηθήστε το κακοποιημένο άτομο να καταλάβει με ποιο τρόπο έχασε την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
  • Υποστηρίξτε το άτομο, ώστε να σχεδιάσει ένα πλάνο αλλαγής.
  • Βοηθήστε το άτομο ώστε να καταλάβει την επίδραση που έχει κάτι τέτοιο στα παιδιά (αν υπάρχουν).
  • Κατευθύνετε το άτομο σε κάποιον/αν που μπορεί να το βοηθήσει.
  • Προτείνετε του ατόμου να πάρει νομικές συμβουλές ώστε να γνωρίζει τα δικαιώματά του

Πηγή:

https://www.ucy.ac.cy/fmweb/el/tomeas-foiththkhs-merimnas/counseling-office/9-gr-articles/62-violence

---